📘 १. नाम (Noun / नाम)

🔹 नाम म्हणजे काय?

नाम म्हणजे व्यक्ती, प्राणी, वस्तू, स्थळ, भावना किंवा संकल्पना यांची नावे.

नाम हे वाक्यातील सर्वांत मूलभूत घटकांपैकी एक आहे. कोणताही विचार, वाक्य, किंवा संभाषण नामाशिवाय पूर्ण होऊ शकत नाही.

🧠 नामाची व्याख्या:

“व्यक्ती, वस्तू, स्थळ, प्राणी, संकल्पना वा भावना यांची ओळख करून देणारे शब्द म्हणजे नाम.”

📑 नामाचे प्रमुख प्रकार

➊ व्यक्तिवाचक नाम (Proper Noun)

• विशिष्ट व्यक्ती, वस्तू किंवा स्थळाची नाव.

उदाहरणे:

• राम, गीता, पुणे, गंगा नदी, भारत, गणपती

वाक्य:

• राम शाळेत गेला.

• गंगा ही भारतातील नदी आहे.

➋ जातिवाचक नाम (Common Noun)

• एकाच प्रकारातील सर्व व्यक्ती, वस्तू, स्थळ यांचे सामान्य नाव.

उदाहरणे:

• माणूस, शहर, पुस्तक, शिक्षक, पक्षी

वाक्य:

• शिक्षक वर्गात शिकवत आहेत.

• पक्षी आकाशात उडतो.

➌ भाववाचक नाम (Abstract Noun)

• जे प्रत्यक्ष पाहता येत नाही पण अनुभवता येते, अशी भावना किंवा गुणदर्शक संकल्पना.

उदाहरणे:

• प्रेम, मैत्री, दुःख, सत्य, शिक्षण

वाक्य:

• मैत्री ही जीवनातील अमूल्य गोष्ट आहे.

• प्रेम सर्वत्र असावे.

➍ समूहवाचक नाम (Collective Noun)

• व्यक्ती किंवा वस्तूंच्या समूहासाठी वापरले जाणारे नाम.

उदाहरणे:

• सैन्य, झुंड, वर्ग, टोळी, जमाव

वाक्य:

• झुंड जंगलात गेली.

• वर्ग शांत होता.

🧾 नामाचे इतर लक्षणे

📝 नामाच्या वाक्यातील भूमिका

नाम वाक्यात अनेक भूमिका बजावते:

• कर्ते म्हणून – राम खेळतो आहे. → ‘राम’ हे नाम आहे.

• कर्म म्हणून – मी पुस्तक वाचले. → ‘पुस्तक’ हे कर्म (नाम) आहे.

• संबोधन म्हणून – अरे राजा, इथे ये! → ‘राजा’ हे संबोधनरूप नाम.

🔄 नामाचे रूपांतर (नाम → विशेषण, नाम → क्रियापद):

• ज्ञान (नाम) → ज्ञानी (विशेषण)

• मैत्री (नाम) → मैत्रीपूर्ण (विशेषण)

• सत्य (नाम) → सत्य सांगणे (क्रिया)

✅ सरावासाठी काही प्रश्न:

1. खालील वाक्यांतील नाम ओळखा:

   • गणेश शाळेत गेला.

   • मुली खेळत होत्या.

   • मैत्री ही सुंदर भावना आहे.

2. योग्य नामाचा प्रकार सांगा:

   • भारत → __________

   • पुस्तकं → __________

   • प्रेम → __________

(उत्तर: भारत – व्यक्तिवाचक, पुस्तकं – जातिवाचक, प्रेम – भाववाचक)

✍️ थोडक्यात सारांश: