📚 मराठी व्याकरणाचे प्रमुख प्रकार (Types of Marathi Grammar) 1. 🔤 वर्णविचार (Phonetics / Letter Analysis) वर्ण म्हणजे ध्वनी किंवा अक्षर. दोन प्रकारचे वर्ण: स्वर (Vowels) – अ ते अः व्यंजन (Consonants) – क ते ज्ञ उदा.: अ, आ, क, ख, ग, च, ज्ञ 2. 🧩 शब्दविचार (Parts of Speech / Word Analysis) वाक्य तयार करणारे शब्द वेगवेगळ्या प्रकारात विभागले जातात. मराठीतील ८ प्रमुख शब्दप्रकार: नाम (Noun) सर्वनाम (Pronoun) विशेषण (Adjective) क्रियापद (Verb) क्रियाविशेषण (Adverb) अव्यय (Indeclinable) संबंधबोधक (Preposition) उभयान्वयी अव्यय (Conjunction) 3. 🏗️ वाक्यविचार (Sentence Structure / Syntax) वाक्य कसे तयार होते याचा अभ्यास. वाक्याचे प्रकार: साधे वाक्य (Simple Sentence) संयुक्त वाक्य (Compound Sentence) मिश्र वाक्य (Complex Sentence) 4. 🧱 रचना विचार (Morphology) शब्दांचे निर्माण कसे होते याचा अभ्यास. उदा.: संधी, समास, प्रत्यय, उपसर्ग 5. 🧮 लिंग, वचन, वाक्यरूप (Gender, Number, Sentence Forms) लिंग: पुल्लिंग, स्त्रीलिंग वचन: एकवचन, अनेकवचन काल: वर्तमान, भूत, भविष्य पुरुष: उत्तम, मध्यम, प्रथम 6. 🕊️ संधी (Sandhi – Combination of Letters) दोन अक्षरे किंवा शब्द मिळून नवीन शब्द तयार करणे. उदा.: राम + ईश्वर = रामेश्वर 7. 🧬 समास (Compound Formation) दोन किंवा अधिक शब्द मिळून एकच अर्थ निर्माण करणारा शब्द तयार होणे. उदा.: जल + थळ = जलथळ (जलथळ प्राणी) 8. 📌 कालवाचक आणि क्रियापद रचना (Tenses & Verb Conjugation) क्रियापदाचे तीन प्रमुख काल: वर्तमानकाल भूतकाल भविष्यकाल यामध्ये पुरुष, वचन, क्रियापदाचे रूप यांचा अभ्यास होतो. 9. 🧠 अशुद्ध-शुद्ध व शब्दसुधारणा (Correct vs Incorrect Usage) वाक्ये व शब्दांमधील अशुद्धता शोधून दुरुस्ती करणे. 10. 💬 विरामचिन्हे (Punctuation) लेखनात योग्य ठिकाणी विराम देण्यासाठी वापरले जाणारे चिन्हे. उदा.: पूर्णविराम (।), अल्पविराम (,), प्रश्नवाचक (?), उद्गार (!) MCQ Quiz – सर्वनाम 📘 मराठी सर्वनाम MCQ चाचणी 👤 तुमचं नाव: सुरू करा 🔁 पुन्हा प्रयत्न करा

🌟 सर्वनाम (Pronoun) : सर्वनामाचे प्रकार   📘 सर्वनाम म्हणजे काय? (What is a Pronoun?) सर्वनाम म्हणजे नामाऐवजी वापरले जाणारे शब्द. सर्वनाम (Sarvanam) हा शब्द त्या शब्दासाठी वापरला जातो जो एखाद्या नामा (Noun) ऐवजी येतो. म्हणजेच नाव पुन्हा पुन्हा वापरण्याऐवजी सर्वनाम वापरले जाते. 🧠 सर्वनामाची व्याख्या: “नामाऐवजी वाक्यात वापरले जाणारे शब्द म्हणजे सर्वनाम.” 👉 उदाहरण:राम शाळेत जातो. राम अभ्यास करतो.हे वाक्य बदलून:राम शाळेत जातो. तो अभ्यास करतो.इथे “तो” हा शब्द “राम” साठी वापरला आहे. तोच सर्वनाम आहे. 🔢 सर्वनामाचे प्रकार (Types of Pronouns in Marathi): मराठीत खालीलप्रमाणे प्रमुख सर्वनामाचे प्रकार आहेत: 1. 👤 पुरुषवाचक सर्वनाम/व्यक्तिवाचक सर्वनाम(Personal Pronoun) व्यक्तीला दर्शवणारे सर्वनाम.  मी, तू, तो, ती, ते, आम्ही, तुम्ही,आपण स्वतः  ते तीन प्रकारांत विभागले जातात: ➤ 1.1 प्रथम पुरुषवाचक सर्वनाम (First Person): स्वतःविषयी वापरलेली सर्वनामे मी, आम्ही,आपण, स्वतः उदाहरण: मी अभ्यास करतो. ➤ 1.2 द्वितीय पुरुषवाचक सर्वनाम (Second Person): ज्यांच्याशी बोलतो त्यांच्याविषयी वापरलेली सर्वनामे तू, तुम्ही,आपण उदाहरण: तू वेळेवर आला. ➤ 1.3 तृतीय पुरुषवाचक सर्वनाम (Third Person): कोणत्याही तिसऱ्या व्यक्तीचा (ज्यावर बोलणे चालू आहे) उल्लेख करतात, पण ते स्वतः बोलणारे किंवा ऐकणारे नसतात, त्यांना “तृतीय पुरुषवाचक सर्वनाम”  तो, ती, ते, हे, त्याउदाहरण: तो खेळतो. ती शिकते.   2. 🔍 निर्देशवाचक सर्वनाम/दर्शकवाचकसर्वनाम (Directional Pronoun, Indicative Pronoun , Demonstrative Pronoun) ज्याद्वारे एखाद्या वस्तू, व्यक्ती किंवा स्थळाकडे निर्देश केला जातो. उदाहरण: हा, ती, ते, तो, ही, हे, त्या👉 ही फुले सुंदर आहेत. 3. ❓प्रश्नवाचक सर्वनाम/ प्रश्नार्थक सर्वनाम (Interrogative Pronoun) प्रश्न विचारण्यासाठी वापरले जाणारे सर्वनाम. उदाहरण: कोण, काय, कुणी, कसे, केव्हा, का👉 कुणी सांगितले?👉 काय घडले? 4. 🔁 परस्मैपद / अपादानवाचक सर्वनाम/आत्मवाचक सर्वनाम (Reflexive Pronoun) स्वतःवर क्रिया परत येते अशा सर्वनामाला परस्मैपद म्हणतात. उदाहरण: स्वतः, स्वतःला, स्वतःचे👉 तो स्वतः अभ्यास करतो. 5. 📌 संबंधवाचक सर्वनाम/ संबंधनिर्देशक सर्वनाम (Relative Pronoun) हे सर्वनाम एका वाक्याचे दुसऱ्या भागाशी संबंध जोडतात. उदाहरण: जो, जी, जे, जेव्हा, जसा👉 जो मुलगा अभ्यास करतो, तो यशस्वी होतो. 6. 🔄 अपरिमित सर्वनाम/अनिश्चित सर्वनाम (Indefinite Pronoun) जे अज्ञात किंवा निश्चित नसलेल्या व्यक्ती/वस्तू दर्शवतात. उदाहरण: कोणी, काही, प्रत्येक, सर्व, कुणीतरी👉 कुणीतरी दार वाजवले.👉 सर्वजण आले. 7. ♻ पुनरुक्त सर्वनाम / जोर देणारे सर्वनाम, बलवाचक सर्वनाम, Emphatic Pronoun हे विशेषतः जोर देण्यासाठी वापरले जातात. उदाहरण: स्वतःच, तोच, हाच👉 हाच विद्यार्थी शाळेचा सर्वोत्तम आहे. 8. 👫 उभयान्वयी सर्वनाम/परस्परवाचक सर्वनाम (Reciprocal Pronoun) परस्पर संबंध दाखवणारे सर्वनाम. उदाहरण: एकमेकांना, एकमेकांचे👉 ते एकमेकांवर प्रेम करतात.   सर्वनाम वर्गीकरण ✅ सर्वनाम वर्गीकरण तक्त्याच्या स्वरूपात प्रकार उदाहरणे अर्थ पुरुषवाचक मी, आम्ही, तू, तुम्ही, तो, ती, ते, मला, त्याला, तिला, आम्हाला, तुमचा, तिचा व्यक्ती दर्शवणारे दर्शकवाचक हा, ही, हे, तो, ती, ते, त्या, हाच, तोच, तीच, तेच एखाद्या व्यक्ती/वस्तूकडे निर्देश करणारे प्रश्नार्थक कोण, काय, केव्हा, कुठे, कसा, कशी, कसे, का, कुणी प्रश्न विचारणारे आत्मवाचक स्वतः, स्वतःला, स्वतःचे, स्वतःच्या, स्वतःमध्ये स्वतःवर क्रिया परत येणारे संबंधवाचक जो, ज्या, जे, ज्याने, ज्याला, ज्याचे, जसे, जेव्हा दोन वाक्ये जोडणारे अनिश्चित कोणी, काही, प्रत्येक, सर्व, कुणीतरी, कोठलाही, कोठेही, काहीतरी अज्ञात किंवा अनिश्चित व्यक्ती/वस्तू बलवाचक हाच, हिच, हेच, तोच, तीच, तेच, स्वतःच विशेष जोर देणारे परस्परवाचक एकमेकांना, एकमेकाचे, एकमेकांमध्ये, एकमेकांपासून परस्पर संबंध दर्शवणारे ✅ सर्वनाम वर्गीकरण तक्त्याच्या स्वरूपात ➤ प्रकार: पुरुषवाचक उदाहरणे: मी, आम्ही, तू, तुम्ही, तो, ती, ते, मला, त्याला, तिला, आम्हाला, तुमचा, तिचा अर्थ: व्यक्ती दर्शवणारे ➤ प्रकार: दर्शकवाचक उदाहरणे: हा, ही, हे, तो, ती, ते, त्या, हाच, तोच, तीच, तेच अर्थ: एखाद्या व्यक्ती/वस्तूकडे निर्देश करणारे ➤ प्रकार: प्रश्नार्थक उदाहरणे: कोण, काय, केव्हा, कुठे, कसा, कशी, कसे, का, कुणी अर्थ: प्रश्न विचारणारे ➤ प्रकार: आत्मवाचक उदाहरणे: स्वतः, स्वतःला, स्वतःचे, स्वतःच्या, स्वतःमध्ये अर्थ: स्वतःवर क्रिया परत येणारे ➤ प्रकार: संबंधवाचक उदाहरणे: जो, ज्या, जे, ज्याने, ज्याला, ज्याचे, जसे, जेव्हा अर्थ: दोन वाक्ये जोडणारे ➤ प्रकार: अनिश्चित उदाहरणे: कोणी, काही, प्रत्येक, सर्व, कुणीतरी, कोठलाही, कोठेही, काहीतरी अर्थ: अज्ञात किंवा अनिश्चित व्यक्ती/वस्तू ➤ प्रकार: बलवाचक उदाहरणे: हाच, हिच, हेच, तोच, तीच, तेच, स्वतःच अर्थ: विशेष जोर देणारे ➤ प्रकार: परस्परवाचक उदाहरणे: एकमेकांना, एकमेकाचे, एकमेकांमध्ये, एकमेकांपासून अर्थ: परस्पर संबंध दर्शवणारे 🧠 लक्षात ठेवा (Quick Tips) सर्वनामाचा वापर वाक्य अधिक सोपे व स्पष्ट करतो. पुनःपुन्हा नाम न वापरता, अर्थ कायम ठेवण्यासाठी सर्वनाम आवश्यक आहे. प्रत्येक सर्वनामाचा वापर वेगवेगळ्या प्रसंगानुसार होतो.   📚 अभ्यासासाठी काही उदाहरणे राम शाळेत जातो. तो वेळेवर पोहोचतो. → पुरुषवाचक सर्वनाम ही पुस्तके नवीन आहेत. → निर्देशवाचक सर्वनाम काय चालले आहे? → प्रश्नवाचक सर्वनाम तिने स्वतः अभ्यास केला. → परस्मैपद सर्वनाम जो विद्यार्थी मेहनत करतो, तो पास होतो. → संबंधवाचक सर्वनाम 🧩 सर्वनाम सराव प्रश्न (Practice Questions) वाक्यातील सर्वनाम ओळखा:“मी काल बाजारात गेलो.” योग्य सर्वनाम वापरा:__ पुस्तक खूप रोचक आहे. (हा / ह्या / हे) दिलेल्या वाक्याला दुसऱ्या प्रकारे लिहा:“सिमा आली. सीमा हसली.” → सर्वनाम वापरून 📌 निष्कर्ष (Conclusion) सर्वनाम हे वाक्य रचनेत फार महत्त्वाचे आहे. वेगवेगळ्या प्रकारच्या सर्वनामांचा योग्य वापर वाक्य स्पष्ट आणि प्रभावी बनवतो. त्यामुळे सर्वनामांचे प्रकार, त्यांचे उपयोग आणि उदाहरणे नीट लक्षात घेतल्यास मराठी लेखन आणि भाषणात अचूकता येते. 📤 शेअर करा! ही माहिती मित्रांना शेअर करा:🔗 WhatsApp | 📸 Instagram | 🐦 Twitter 💬 FAQ: सर्वनामाबाबत विचारले जाणारे प्रश्न Q1: सर्वनाम म्हणजे काय?उत्तर: जे नावाऐवजी वापरले जाते तो शब्द म्हणजे सर्वनाम. Q2: किती प्रकारचे सर्वनाम असतात?उत्तर: मराठीत मुख्यतः 8 प्रकारचे सर्वनाम असतात. Q3: ‘स्वतः’ हा कोणत्या प्रकारात मोडतो?उत्तर: परस्मैपद सर्वनाम Test No. :1 प्रश्न 1:‘मी, तू, तो’ हे कोणत्या प्रकारचे सर्वनाम आहेत?a) प्रश्नवाचकb) निर्देशवाचकc) पुरुषवाचकd) संबंधवाचक✅ योग्य उत्तर: c) पुरुषवाचक🔎 हे सर्व नामाऐवजी वापरले गेलेले – व्यक्ती दर्शवणारे शब्द आहेत. प्रश्न 2:‘स्वतः’ हे कोणत्या प्रकारचे सर्वनाम आहे?a) परस्मैपदb) उभयान्वयीc) पुनरुक्तd) अपरिमित✅ योग्य उत्तर: a) परस्मैपद🔎 स्वतः हा शब्द स्वतःवर क्रिया परत येताना वापरला जातो. प्रश्न 3:खालीलपैकी कोणते शब्द निर्देशवाचक सर्वनाम आहेत?a) कोण, कायb) हा, ती, तेc) स्वतः, स्वतःचेd) एकमेकांना, एकमेकाचे✅ योग्य उत्तर: b) हा, ती, ते🔎 हे शब्द एखाद्या वस्तूकडे किंवा व्यक्तीकडे निर्देश करतात. प्रश्न 4:‘कोण, काय, कधी’ हे कोणत्या प्रकारचे सर्वनाम आहेत?a) संबंधवाचकb) निर्देशवाचकc) प्रश्नवाचकd) परस्मैपद✅ योग्य उत्तर: c) प्रश्नवाचक🔎 प्रश्न विचारण्यासाठी वापरले जाणारे सर्वनाम म्हणजे प्रश्नवाचक. प्रश्न 5:‘हाच, तीच, तेच’ या सर्वनामांचा प्रकार कोणता?a) संबंधवाचकb) पुनरुक्तc) अपरिमितd) निर्देशवाचक✅ योग्य उत्तर: b) पुनरुक्त🔎 विशेष जोर देण्यासाठी वापरले जाणारे सर्वनाम म्हणजे पुनरुक्त. प्रश्न 6:‘कोणी, काही, सर्व’ हे कोणत्या प्रकारचे सर्वनाम आहेत?a) अपरिमितb) प्रश्नवाचकc) उभयान्वयीd) परस्मैपद✅ योग्य उत्तर: a) अपरिमित🔎 अज्ञात किंवा अनिश्चित गोष्टींसाठी वापरले जातात. प्रश्न 7:‘एकमेकांना’ या सर्वनामाचा प्रकार कोणता आहे?a) परस्मैपदb) संबंधवाचकc) उभयान्वयीd) पुनरुक्त✅ योग्य उत्तर: c) उभयान्वयी🔎 परस्पर क्रिया दर्शवणारे सर्वनाम म्हणजे उभयान्वयी. प्रश्न 8:‘जो विद्यार्थी अभ्यास करतो, तो पास होतो.’ – इथे ‘जो’ कोणत्या प्रकारचे सर्वनाम आहे?a) निर्देशवाचकb) प्रश्नवाचकc) संबंधवाचकd) अपरिमित✅ योग्य उत्तर: c) संबंधवाचक🔎

📘 १. नाम (Noun / नाम) 🔹 नाम म्हणजे काय? नाम म्हणजे व्यक्ती, प्राणी, वस्तू, स्थळ, भावना किंवा संकल्पना यांची नावे. नाम हे वाक्यातील सर्वांत मूलभूत घटकांपैकी एक आहे. कोणताही विचार, वाक्य, किंवा संभाषण नामाशिवाय पूर्ण होऊ शकत नाही. 🧠 नामाची व्याख्या: “व्यक्ती, वस्तू, स्थळ, प्राणी, संकल्पना वा भावना यांची ओळख करून देणारे शब्द म्हणजे नाम.” 📑 नामाचे प्रमुख प्रकार ➊ व्यक्तिवाचक नाम (Proper Noun) विशिष्ट व्यक्ती, वस्तू किंवा स्थळाची नाव. उदाहरणे: राम, गीता, पुणे, गंगा नदी, भारत, गणपती वाक्य: राम शाळेत गेला. गंगा ही भारतातील नदी आहे. ➋ जातिवाचक नाम (Common Noun) एकाच प्रकारातील सर्व व्यक्ती, वस्तू, स्थळ यांचे सामान्य नाव. उदाहरणे: माणूस, शहर, पुस्तक, शिक्षक, पक्षी वाक्य: शिक्षक वर्गात शिकवत आहेत. पक्षी आकाशात उडतो. ➌ भाववाचक नाम (Abstract Noun) जे प्रत्यक्ष पाहता येत नाही पण अनुभवता येते, अशी भावना किंवा गुणदर्शक संकल्पना. उदाहरणे: प्रेम, मैत्री, दुःख, सत्य, शिक्षण वाक्य: मैत्री ही जीवनातील अमूल्य गोष्ट आहे. प्रेम सर्वत्र असावे. ➍ समूहवाचक नाम (Collective Noun) व्यक्ती किंवा वस्तूंच्या समूहासाठी वापरले जाणारे नाम. उदाहरणे: सैन्य, झुंड, वर्ग, टोळी, जमाव वाक्य: झुंड जंगलात गेली. वर्ग शांत होता. 🧾 नामाचे इतर लक्षणे लक्षण प्रकार लिंग (Gender) पुल्लिंग (राजा), स्त्रीलिंग (राणी) वचन (Number) एकवचन (फळ), बहुवचन (फळे) कारक (Case) कर्ता, कर्म, करण इ. (वाक्यातील संबंध)   📝 नामाच्या वाक्यातील भूमिका नाम वाक्यात अनेक भूमिका बजावते: कर्ते म्हणून – राम खेळतो आहे. → ‘राम’ हे नाम आहे. कर्म म्हणून – मी पुस्तक वाचले. → ‘पुस्तक’ हे कर्म (नाम) आहे. संबोधन म्हणून – अरे राजा, इथे ये! → ‘राजा’ हे संबोधनरूप नाम. 🔄 नामाचे रूपांतर (नाम → विशेषण, नाम → क्रियापद): ज्ञान (नाम) → ज्ञानी (विशेषण) मैत्री (नाम) → मैत्रीपूर्ण (विशेषण) सत्य (नाम) → सत्य सांगणे (क्रिया) ✅ सरावासाठी काही प्रश्न: खालील वाक्यांतील नाम ओळखा: गणेश शाळेत गेला. मुली खेळत होत्या. मैत्री ही सुंदर भावना आहे. योग्य नामाचा प्रकार सांगा: भारत → __________ पुस्तकं → __________ प्रेम → __________ (उत्तर: भारत – व्यक्तिवाचक, पुस्तकं – जातिवाचक, प्रेम – भाववाचक) ✍️ थोडक्यात सारांश: प्रकार अर्थ उदाहरण व्यक्तिवाचक नाम विशिष्ट नाव राम, मुंबई जातिवाचक नाम सामान्य नाव माणूस, पुस्तक भाववाचक नाम भावना प्रेम, दुःख समूहवाचक नाम समूह वर्ग, सैन्य 📄 नाम – वर्कशीट व चाचणी (Worksheet & Test) मराठी व्याकरण – प्राथमिक पातळी (5वी ते 8वी साठी योग्य) ✍️ भाग १: रिकाम्या जागा भरा (Fill in the blanks) १. ________ शाळेत जातो. (राम / पाणी / चालणे)२. बागेत ________ फुले फुलली आहेत. (सुंदर / पेन / रंगीबेरंगी)३. ________ ही एक पवित्र भावना आहे. (प्रेम / पुस्तक / नदी)४. ________ झाडावर बसला आहे. (पक्षी / मैत्री / घर)५. ________ म्हणजे भारताची राजधानी. (दिल्ली / देश / पाटील) 🔍 भाग २: वाक्यातील नाम ओळखा १. माझ्याकडे एक छान पुस्तक आहे.→ नाम: ________________ २. साखर गोड असते.→ नाम: ________________ ३. मुले मैदानात खेळत होती.→ नाम: ________________ ४. शाळेत शिक्षक शिकवत होते.→ नाम: ________________ ५. माझी आई खूप प्रेमळ आहे.→ नाम: ________________ 🔢 भाग ३: योग्य नामाचा प्रकार लिहा (Type of Noun) शब्द नामाचा प्रकार लिहा (जातिवाचक / व्यक्तिवाचक / भाववाचक / समूहवाचक) पुणे ___________________________ वर्ग ___________________________ मैत्री ___________________________ पुस्तक ___________________________ सागर ___________________________   ✍️ भाग ४: वाक्य रचना (Sentence Making) खाली दिलेल्या नामांचा वापर करून वाक्य लिहा: १. प्रेम → _______________________________________ २. झुंड → _______________________________________ ३. राधा → _______________________________________ ४. शिक्षण → _______________________________________ 📋 भाग ५: सरळ / चुकीचे (True / False) १. “गणपती” हा एक जातिवाचक नाम आहे. (  )२. “शाळा” हे व्यक्तिवाचक नाम आहे. (  )३. “सैनिकांचा समूह” म्हणजे समूहवाचक नाम. (  )४. “सुख” हे भाववाचक नाम आहे. (  )५. “मुंबई” हे शहर आहे म्हणून व्यक्तिवाचक नाम आहे. (  ) ✅ उत्तरपत्रिका (Answer Key): भाग १: राम 2. रंगीबेरंगी 3. प्रेम 4. पक्षी 5. दिल्ली भाग २: पुस्तक 2. साखर 3. मुले, मैदान 4. शाळेत, शिक्षक 5. आई भाग ३: पुणे – व्यक्तिवाचक वर्ग – समूहवाचक मैत्री – भाववाचक पुस्तक – जातिवाचक सागर – व्यक्तिवाचक भाग ४: (उत्तर वैविध्यपूर्ण असू शकते – विद्यार्थ्याच्या वाक्यरचनेनुसार मूल्यांकन) भाग ५: ❌ 2. ❌ 3. ✅ 4. ✅ 5. ✅

search code html 🔍 ✖ Go